Jak skutecznie pobierać próbki oleju do badań?

Od dobrej kondycji oleju w dużej mierze zależy sprawne i efektywne działanie urządzenia, w którym jest stosowany. Regularne analizowanie oleju pozwala nie tylko czuwać nad jego stanem, ale dostarcza też niezbędnych informacji o pracy i kondycji maszyny. Jest tylko jeden warunek: próbki oleju do analizy muszą być pobrane prawidłowo. Podpowiadamy kilka niezawodnych technik, które pomogą uzyskać najlepsze wyniki.

Wiele mówi się o tym, jak ważne jest regularne badanie stanu oleju. A czy na pewno wiemy gdzie i jak pobierać próbki, aby przyniosły miarodajne wyniki? Warto pamiętać, że niewłaściwie pobrana i niereprezentatywna próbka oleju praktycznie uniemożliwia określenie w laboratorium rzeczywistej kondycji pracującego środka smarnego, a nawet urządzenia, w którym został zastosowany. Stosując się do kilku prostych zasad, możemy pobrać najbardziej reprezentatywną próbkę do analizy oraz skutecznie sprawdzić zarówno stan oleju, jak i urządzenia.

Najważniejsze zasady

Regularne analizy oleju to niezwykle ważny element programu efektywnościowego. Aby móc w pełni polegać na wynikach badań, potrzebna jest szeroka wiedza o eksploatacji środków smarnych, a także doświadczenie diagnostyczne. W związku z tym wiele firm korzysta z pomocy tzw. partnerów olejowych. Ich know-how i bogate doświadczenie gwarantują miarodajne analizy, a co za tym idzie – poprawną diagnostykę problemów ze sprzętem. Przy analizie (monitoringu) własności pracującego oleju, trzeba pamiętać, że środek smarny jest integralną częścią maszyny. Pobrana próbka musi zatem przedstawiać jego rzeczywistą, aktualną kondycję. To dlatego tak ważny jest sposób pobrania próbki oleju. Procedury ręcznego pobierania próbek opisuje podstawowa i obowiązująca norma PN-EN-ISO 3170:2006, która mówi, że próbka oleju musi być reprezentatywna, czyli uśredniona oraz jednorodna. próbka oleju musi być reprezentatywna, czyli uśredniona oraz jednorodna

Jak najlepiej uzyskać reprezentatywną próbkę? Pobierając tzw. próbkę słupową (z całego profilu oleju w pojemniku), lub też serię próbek punktowych z różnych głębokości zbiornika, które należy wymieszać. Względnie można pobrać też jednorodny, cyrkulujący olej z pracującego lub właśnie wyłączonego urządzenia, co jest dość łatwym zadaniem. Trzeba jedynie pamiętać, że jeżeli mamy do czynienia z silnikiem spalinowym, próbkę należy pobrać po wyłączeniu silnika i w czasie nie dłuższym niż 15 minut od jego wyłączenia. Powodem jest sedymentacja ewentualnych zanieczyszczeń w oleju. W przypadku pobierania próbki z misy olejowej przez korek spustowy powinno to nastąpić po spuszczeniu wstępnej ilości oleju. Pamiętajmy, aby próbki oleju pobierać w normalnych warunkach pracy urządzenia czyli przy stałej cyrkulacji i zwykłej ciepłocie. Po pobraniu próbki wystarczy uzupełnić poziom oleju w urządzeniu.

Miejsce poboru próbki ma znaczenie

Przy monitorowaniu stanu oleju miejsce poboru próbki jest równie ważne jak sposób, w jaki ją uzyskujemy. Na początku musimy określić stały punkt poboru, który zapewni łatwe Określ stały punkt poboru, który zapewni łatwe i bezpieczne pobieranie próbek oleju (czyli np. bez konieczności demontowania osłon) i bezpieczne pobieranie próbek oleju z urządzenia. Najlepiej, gdy próbki pobieramy zawsze z tej samej głębokości i z centralnych partii zbiorników, unikając tzw. „martwych punktów”.

Najlepsze miejsca do pobrania próbek w poszczególnych maszynach:

• Skrzynie biegów: rurki zagłębiane do misy olejowej/ zbiornika, korki przelewowe, linie zasilania ciśnieniowego;
• Systemy hydrauliczne: rurki zagłębiane do zbiornika, przewody ciśnieniowe i powrotne, próbniki ciśnieniowe;
• Silniki: rurki zagłębiane do misy olejowej, kurek spustowy;
• Sprężarki: rurki zagłębiane do misy olejowej / zbiornika, kurek spustowy zamontowany na przewodach zasilania oleju;
• Systemy centralnego smarowania: rurki zagłębiane do zbiornika, przewody.

Próbki oleju powinny być zawsze pobierane przed filtrem.

Jakiego sprzętu użyć do pobierania próbki?

Przyrządy do pobierania oleju mają za zadanie zapewnić czystość i jednorodność próbki. W trakcie pobierania nie może dojść do zanieczyszczenia, zawodnienia czy też zmieszania próbki oleju z innym olejem. Norma PN-EN-ISO 3170:2006 opisuje przyrządy przeznaczone do pobierania próbekRóżnorodne przyrządy przeznaczone do pobierania próbek opisuje przywołana wyżej norma. Z kolei przy pobieraniu próbek uśrednionego (np. cyrkulującego) oleju, najbardziej odpowiednie do tego celu jest zamontowanie kurków spustowych na odpowiedniej wysokości w ściance zbiornika. Jeśli do zbiornika zamontowana jest rurka probiercza, powinna mieć też ogranicznik. Dzięki temu będziemy mogli pobrać olej zawsze z tej samej głębokości. Zalecane jest używanie ręcznej pompki próżniowej (typu vampire vacuum pump). Można też stosować sterylne i czyste strzykawki z podłączonym wężykiem pod warunkiem jednak, że będą użyte jednorazowo. Próbki słupowe z beczek można pobierać za pomocą rury pobierczej.

Próbka pobrana i co dalej?

Aby wyniki analiz były miarodajne także w dłuższej perspektywie, próbki musimy zawsze pobierać z tego samego miejsca i dokładnie w ten sam sposób. Z kolei bezpośrednio po pobraniu próbki oleju musimy się upewnić, czy ilość środka smarnego, który pozostał w układzie wystarczy, by urządzenie mogło pracować prawidłowo. Jeśli jego ilość oleju nie jest wystarczająca, uzupełniamy go do poziomu, który umożliwia optymalną pracę maszyny.

Trzeba też pamiętać, by próbki pobierać zawsze do jednorazowych, sztywnych i szczelnie zamykanych pojemników, wykonanych z niereaktywnego tworzywa. Najlepiej, gdy pojemnik jest przezroczysty. Musi być też idealnie czysty i suchy (obecność wody czy zanieczyszczeń może zaburzyć wyniki analizy i doprowadzić do błędnych wniosków z analizy). Co do objętości pobieranej próbki – musimy dostosować ją do zakresu badania. Z kolei w przypadku wszelkich wodorozcieńczalnych środków smarnych i chłodzących – z uwagi na postępującą degradację biologiczną próbki – analiza laboratoryjna musi być wykonana w dniu pobrania próbki. Bardzo ważna jest również pełna identyfikacja pobranej próbki oraz jej opis.

Czym grozi niewłaściwe pobieranie próbek?

Pobierania próbek środków smarnych w niewłaściwy sposób lub do opakowań, które nie są oryginalne ma swoje konsekwencje. Warto je znać, by unikać błędów, a z badań otrzymywać dane zgodne ze stanem faktycznym. Stosowanie nieoryginalnych i nie jednorazowych opakowań do pobierania próbek jest niezgodne z zasadami profesjonalizmu oraz tzw. Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP). próbka bezwzględnie powinna zostać pobrana do jednorazowego opakowaniaPróbki olejowe pobrane do wtórnego i nieoryginalnego opakowania ulegają różnorakiemu zanieczyszczeniu i skażeniu wtórnemu. A to z kolei praktycznie dyskwalifikuje je z badania. Nawet znikome zanieczyszczenie wtórne wpływa na wyniki precyzyjnych pomiarów, nierzadko dokonywanych z dokładnością do 1 ppm. Kiedy w cieczy znajduje się woda, dochodzi do bardzo szybkiej degradacji środka w próbce, co wiąże się z drastyczną zmianą parametrów. Takie badanie oprócz błędnych wniosków pociąga za sobą niepotrzebne koszty.

Zdarzają się też sytuacje, w których próbki środków smarnych dostarczane są w opakowaniach po artykułach spożywczych. To niebezpieczne podejście pociąga za sobą ryzyko nieumyślnego spożycia cieczy przez ludzi, a poza tym jest niezgodne z prawem. Jeśli któraś z uprawnionych instytucji państwowych (np. Sanepid czy Państwowa Inspekcja Pracy) stwierdzi, że próbka została umieszczona w takim pojemniku, może nałożyć grzywnę dostosowaną do przypadku.

Liczy się pełna identyfikacja próbki

Identyfikacja próbki jest zwykle rozumiana jako kompletny i jednoznaczny jej opis. A jest to zapis umożliwiający jednoznaczne odniesienie próbki do miejsca poboru, środowiska pracy, umiejscowienie próbki w czasie i sekwencji (monitoring). Cel i wynik badania jest ściśle powiązany z indywidualną maszyną (lub jej modułem), w której pracuje środek smarny. Brak pełnej identyfikacji i wyróżnienia próbki oraz miejsca pracy oleju prowadzi nie tylko do straty pieniędzy poniesionych na badania. Skutkuje również pomyłkami we właściwym eksploatowaniu sprzętu. To w konsekwencji może się wiązać ze znacznymi stratami.